بلخ و نوروز، نام های درهم تنیده ای در تاریخ هستند چنانکه برخی از پژوهشگران معتقدند نوروز در دامان بلخ زاده شده است. از این رو، نوروز در این منطقه با رنگ و بوی خاصی تجلیل می شود. تا تاریخ به یاد دارد، ساکنان سرزمین افغانستان هر ساله نوروز را با جلوه های متفاوتی جشن گرفته اند.

سفر به زیارتگاه ها، سمنوپزی، خانه تکانی و آرایش، مسابقه بزکشی، مراسم جهنده بالا یا برافراشتن علم و برگزاری جشن پرشکوه چند ده هزار نفری در بلخ باستان در روضه منسوب به حضرت علی، تنها انگشت شمار مواردی از جشن های نوروزی است که تا ژرفای اسطوره ریشه دارند.

اما با آنکه نوروز با هیچ آئینی پیوند ندارد و جشن طبیعی است، برگزاری آن فقط یک بار در تاریخ افغانستان در سال های ۱۹۹۷ با مخالفت طالبان رو برو شد و از چشم ها افتاد.

اما بار دیگر، مهمان ناخوانده ای امسال از در دشمنی با نوروز درآمده است؛ ویروس کرونا که رفته رفته کار و زندگی در افغانستان را هم زیر سایه خود گرفته است.

به دنبال شیوع ویروس کرونا در برخی ولایات افغانستان، تمام جشن های نوروزی لغو شده است.

افغانستان فقط چند فرد ابتلا به ویروس کرونا دارد، اما اخراج روزانه ۱۵ هزار مهاجر افغان از ایران و سفرهای متعدد شهروندان این کشور، به نگرانی جدی از گسترش آن دامن زده است.

حسین عالمی بلخی، وزیر مهاجرین افغانستان، که از مرز اسلامقلعه بازدید کرده است، می گوید روزانه بیش از ۱۰ هزار مهاجر از ایران و از مرز اسلامقلعه وارد افغانستان می شوند.

آقای بلخی شدت بازگشت مهاجران افغان از ایران را بی سابقه و «هجوم سیل آسا» خوانده است.

بنابراین به خاطر در امان ماندن از موج این بیماری، دولت افغانستان اعلام کرد که مراسم تجلیل از نوروز در شهر مزار شریف رسما ملغی شده است.

وحید عمر، مشاور ارشد رئیس جمهوری از مردم افغانستان خواست تا «نوروز را در خانه هایشان تجلیل» و از سفر و گردهمایی اجتناب کنند.

او در صفحه توییترش نوشت: «مراسم جهندهبالا (برافراشتن علم) در سایر نقاط کشور، به شمول کارته سخی کابل، نیز ملغی است.»

اما عشق به نوروز چنان است که بسیاری از رسم و رسوم سال نو زیر سایه کرونا اجرا شده است.

گذشته از خرید نوروزی، تجدید لباس و تزئین سفره های رنگارنگ نوروزی، زنان افغان در آستانه نوروز در مزارشریف میله سمنک یا سمنوپزان برگزار کرده اند.

هرچند این رسم هم که ریشه قدیمی دارد، با دعا و ثنا و آرزوی سال پربار برگزار شده که در صدر آن غلبه بر جنگ و کرونا قرار دارد.

جمیله آریامل، ساکن استان بلخ می گوید: «خانم ها می توانند همیشه یکجا باشند. این، همبستگی شانرا نشان می دهد. میله سمنگ را بخاطر راه اندازی کردیم که نشان بدهیم ما صلح می خواهیم. ما دسته جمعی جمع می شویم تا بگوییم صلحی برقرار شود که در آن به جایگاه زن احترام گذاشته شود.»

بلاهای انسانی و طبیعی دامنگیر جشنی شده است که به گفته مقام های افغان، ظرف چهل روز پی هم، تا یک میلیون نفر را به دامان طبیعت در ولایت بلخ می کشاند.

اما یک چالش دیگر هم در انتظار این جشن باستانی در افغانستان قرار دارد. آمریکا با طالبان توافقنامه صلح امضاء کرده و دو طرف تعهد کرده اند که در راستای مذاکرات مستقیم بین الافغانی برای تشکیل دولت فراگیر ملی پس از صلح کار کنند. این توافق و موفقیت آتی مذاکرات بین الافغانی می تواند زمینه بازگشت طالبان به قدرت را فراهم کند.

هرچند نگرانی آنی مردم مزارشریف ویروس کرونا است که باعث لغو جشن بومی شان شده است، نگرانی مخالفت احتمالی طالبان با نوروز هم در ته دل آنها موج می زند.

از جمله مصطفی سادات، روزنامه نگار آزاد در بلخ به ایندیپندنت فارسی گفت: «این واقعیت است که مردم هنوز نظر طالبان درباره روش زندگی شانرا به درستی نمی دانند. طالبان باید روشن کنند که چقدر از دوران دهه ۹۰ تفاوت کرده اند. آیا آنها بار دیگر با سر و ریش و لباس و نوروز ما کار خواهند داشت؟ افغانستان تفاوت زیادی با سی سال قبل داشته است و نوروز هم چیزی نیست که مغلوب طالبان شود.»

استدلال طالبان این بود که نوروز جشن اسلامی نیست و به جای آن باید از عیدهای مذهبی مسلمانان تجلیل شود. اما براساس منابع تاریخی، نوروز به هیچ دینی ارتباط ندارد و نه بدعت است و نه اسلام ستیزی. نگاهی گذرا به اسطوره ها در شاهنامه فردوسی و ... بیانگر آن است که نوروز پیشینه پنج هزار ساله دارد و در عهد یما در بلخ پایه ریزی شده است که تاکنون با همان فر و شکوهمندی تجلیل می شود.

هلهله همیشگی نوروز، این روزها جایش را به سکوت معنادار همگانی داده است. آیا کرونا و طالبان در نوروز حل خواهند شد؟